Adaptief programmeren
Adaptief programmeren is een aanpak en planningsmethodiek die besluitvormers helpt bij het maken van beslissingen in complexe omgevingen onder onzekere omstandigheden. Het speelt flexibel in op actuele ontwikkelingen, en borgt tegelijkertijd lange termijn ambities. Daarmee is het niets anders dan het slim en constructief omgaan met onzekerheden en kansen, door deze te onderkennen en transparant mee te nemen in de besluitvorming. Het resultaat is het beste besluit op het juiste moment.
Wanneer adaptief programmeren?
Adaptief programmeren wordt vaak toegepast bij projecten die betrekking hebben op langetermijninvesteringen. De term ‘programmeren’ wordt gehanteerd omdat het niet alleen gaat om het maken van inhoudelijke keuzes, maar ook om het betrekken van meerdere beleidsterreinen en het in de tijd en in samenhang plannen van beslissingen en maatregelen. Belangrijk is dat afspraken gemaakt worden over wanneer te besluiten en, na een besluit, ‘wanneer en hoe bij te sturen’. Gebeurtenissen doen zich altijd voor en daarom is het nodig voorbereidingen te treffen om bijsturen in een later stadium mogelijk te maken. Het is hierbij belangrijk goed de kaders uit te zetten en afspraken te maken wat er per fase van een project gebeurt.
Waarom adaptief programmeren?
De complexiteit en dynamiek van de samenleving nemen toe, veranderingen gaan sneller en mondiale ontwikkelingen hebben een grotere impact dan in het verleden. Tegelijkertijd bieden technologische ontwikkelingen nieuwe mogelijkheden die organisaties willen benutten. Daarnaast is het van belang om efficiënt te investeren: niet onder- of over investeren, niet te vroeg en niet te laat.
De meerwaarde van adaptief programmeren is daarmee:
- Minder risico op over- en onder investering door rekening te houden met onzekerheden, mogelijkheden optimalisatie over tijd en inbouwen flexibiliteit
- Meer kansen om functionaliteit te verbeteren en innovatieve oplossingen te vinden door bredere scope projecten
- Betere onderbouwing van besluitvorming door meer en betere beslisinformatie
- Effectievere samenwerking tussen partijen doordat deze een ambitie delen en gezamenlijk een voorkeursstrategie zoeken
Voorwaarden voor adaptief programmeren
Om adaptief te kunnen programmeren is het van belang om:
- Een goed inzicht te hebben in de relevante kernonzekerheden en de risico’s daarvan. Dit zijn vaak de toekomstonzekerheden die van invloed zijn op de te nemen beslissingen, zoals het kunnen halen van ambities en opgaven en/of een dusdanige bandbreedte hebben dat meerdere oplossingen mogelijk zijn naargelang de kant die de ontwikkeling opgaat
- Overige te beïnvloeden onzekerheden te verkennen en zo mogelijk te adresseren:
- Bij bestuurlijke onzekerheden door daarover bestuurlijk af te stemmen
- Bij kennisonzekerheden door kennis te ontwikkelen: dit kost tijd en zal dan moeten worden ingepland, dus als onderdeel van het programmeren
- Bij financiële onzekerheden door financiële afspraken en budgetten vast te leggen: via budgettaire ruimte op programmaniveau en op projectniveau
Voor overheidsorganisaties
De relatie tussen Rijksoverheid, andere overheidsorganisaties en de samenleving is de laatste jaren aan het veranderen, waarbij we zien dat de samenleving meer en meer betrokken raakt bij maatschappelijke vraagstukken en partijen meer en beter samenwerken om tot een goed resultaat te komen. Bij de overheid komen veel beleidsprogramma’s voor waarbij langetermijninvesteringen nodig zijn, en daarmee is adaptief programmeren bij uitstek geschikt voor de overheid.
Het doel van adaptief programmeren voor overheidsorganisaties is om een meer responsieve, flexibele en effectieve overheid te creëren die beter in staat is om te reageren op nieuwe uitdagingen en opkomende vraagstukken. Het vraagt wel om een cultuuromslag binnen de overheid en een andere manier van werken. Adaptief programmeren kan bijdragen aan de ontwikkeling van een land en zijn overheid door het ontwerpen en implementeren van beleidsprogramma's die zich flexibel kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden en behoeften.
